Trasa uniwersytecka - przewodnik po Krakowie

Uniwersytet Jagielloński – Almae Mater jest najstarszą uczelnią nie tylko w Krakowie, ale wogóle w Polsce. Erygowana jako Akademia Krakowska przez króla Kazimierza Wielkiego w 1364 roku, miała początkowo prawniczy charakter, gdyż nie otrzymała zgody od papieża na utworzenie wydziału teologicznego. Król Kazimierz Wielki, wybitny reformator państwa polskiego dążył do powstania uczelni wyższej w naszym kraju, gdyż zależało mu właśnie na dobrze wykształconej kadrze prawników, administratorów, którzy pomogą mu przeprowadzić konieczne zmiany w kraju. Staraniem pary królewskiej - królowej Jadwigi i Władysława Jagiełły uniwersytet został odnowiony w 1400 roku, kiedy to pojawił się już wydział teologiczny. XV wiek to czas prosperity uniwersytetu. Następnie jednak w wyniku konkurencji ze szkołami jezuickimi uniwersytet przeżywał stagnację, aż do reformy przeprowadzonej przez ks. Hugona Kołłątaja w 2 poł. XVII wieku, kiedy to nazwano go Szkołą Główną Koronną. Dopiero w 1818 roku oficjalnie wprowadzono nazwę Uniwersytet Jagielloński. Tragiczne dla UJ były lata II wojny światowej, kiedy Niemcy zamknęli uniwersytet, aresztując i wywożąc do obozów koncentracyjnych 183 profesorów, asystentów i wybitnych uczonych z tej i innych uczelni Krakowa. Słynna Sonderaktion Krakau miała miejsce 6 listopada 1939 roku w sali nr 56 Collegium Novum. Po wojnie, kiedy w Polsce rozgościły się komunistyczne władze, uczelnia przeszła przymusową reorganizację. Usunięto z niej wydziały teologiczny, rolniczy i lekarski. Dopiero po wielu latach na uniwersytet powróciła medycyna. Słynni wychowankowie Uniwersytetu Jagiellońskiego to m.in. Mikołaj Kopernik, którego pomnik w stroju żaka do dziś stoi przed budynkiem Collegium Witkowskiego na Plantach, Jan Długosz i oczywiście Ojciec Święty Jan Paweł II.

Najstarszym zachowanym gotyckim gmachem uniwersytetu jest budynek Collegium Maius, zakupiony w 1400 roku od rodziny mieszczanina krakowskiego Szczepana Pęcherza. Transakcja była możliwa dzięki zapisowi testamentowemu królowej Jadwigi, która przekazała wszystkie swoje osobiste dobra na odnowę Akademii Krakowskiej. W Collegium Maius na parterze mieściły się lektoria, czyli sale wykładowe, na piętrze Stuba Communis, czyli izba wspólna, biblioteka i sale profesorskie. W XIX wieku budek poddano wieloletniej restauracji, dzięki czemu zyskał neogotycką szatę. Niewątpliwą atrakcję turystyczną stanowi grający zegar, w którym przy dźwiękach hymnu UJ Gaudeamus Igitur oraz melodii dworskiej podąża orszak, w którym zobaczyć można dobrodziejów uniwersytetu: królową Jadwigę, króla Jagiełłę, Hugona Kołłątaja, św. Jana Kantego, czy szkolnego woźnego i pierwszego rektora UJ - Stanisława ze Skalbmierza.

Dziś w budynku mieści się Muzeum Collegium Maius, w którym turyści zobaczyć mogą: portal z rozebranego Ratusza, figurę Kazimierza Wielkiego z ok. 1380 roku, Globus Jagielloński, czy nagrody Andrzeja Wajdy, w tym tę najważniejszą - Oskara.

Obok Collegium Maius, oddzielone ogrodami profesorskimi, które od niedawna, pięknie odrestaurowane, również można zwiedzać, mieści się Collegium Minus, czyli Kolegium Mniejsze – drugi gotycki budynek uniwersytecki, zachowany do naszych czasów.

Naprzeciw Collegium Minus wznosi się ceglany neogotycki budynek Collegium Novum, wybudowane w latach 1883-87 wg projektu wybitnego architekta Feliksa Księżarskiego. Najsłynniejsza w tym budynku jest niewątpliwie sala 56, w której 6 listopada 1939 roku Niemcy aresztowali profesorów, docentów i asystentów krakowskich uczelni, wywożąc ich następnie do obozów koncentracyjnych. Największą salę w budynku stanowi Lectorium Nicolai Copernici, natomiast w auli uwagę przykuwają portrety rektorów UJ, Kazimierza Wielkiego, Jadwigi, Jagiełły, oraz obraz Kopernik pędzla Jana Matejki. Przed budynkiem Collegium Witkowskiego, mieszczącego się tuż obok, znajduje się pomnik Mikołaja Kopernika, wychowanka Akademii Krakowskiej, przedstawionego w stroju żaka.

Nieopodal, przy ul. Gołebiej mieści się słynny Gołębnik, czyli wydział polonistyczny UJ, na którym studiował Karol Wojtyła.

Spod Collegium Novum, Plantami można przejść na ul. Św. Anny, gdzie pod nr. 6 mieści się Kolegium Kołłątaja. W tym gmachu w 1883 roku dwaj krakowscy uczeni – Zygmunt Olszewski i Karol Wróblewski skroplili tlen i azot z powietrza. Aparatura użyta do doświadczenia przechowywana jest w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przy ul. Św. Anny mieści się kolegiata uniwersytecka pw. Św. Anny, wg proj. Tylmana z Gameren, z konfesją św. Jana Kantego, bardzo bogatym programem ikonograficznym, stiukami Baltazara Fontany i malowidłami Karola Dankwarta z Nysy. Wewnątrz świątyni znajduje się również pomnik Mikołaja Kopernika, wykonany przez ks. Sebastiana Sierakowskiego, czy epitafium Juliusza Słowackiego, ufundowane przez jego matkę Salomeę Becu. To właśnie w tym kościele brała ślub Helena Modrzejewska.

Serdecznie zapraszam - Przewodnik po Krakowie - Aneta Dziedzic-Lis